Het precebo-effect

Ik praat al eens met een wijze buurvrouw. Ook zo afgelopen donderdag tijdens de lunch. Ons gesprek meanderde langs koetjes 🐮 en kalfjes 🐄, placebo 💊🟢🚦en nocebo ⚡🧲😱.

Placebo is alom gekend: Het gaat over het waarachtige, meetbare, zelfs geneeskrachtige positieve effect van een non-oplossing na gebruiken ervan. Ik schets het effect even met een ietwat atypisch voorbeeld buiten de medische context. Je brengt een bezoekje aan de metropool Hong Kong (na het overwinnen van je vliegschaamte of hele lange reis). Daar aangekomen wil je een drukke straat oversteken en je drukt wijselijk op het knopje voor voetgangers. Het wordt groen, alleen heeft dat blijkbaar niets te maken met het feit dat je drukte (‘toediening’). Dat was namelijk een placebo-knopje 👉🔳🚦🟢. Het zal jou waarschijnlijk worst wezen, groen is groen en we hebben meestal graag (ten minste het idee van) controle!

Het nocebo-effect is (m.i.) wat minder bekend maar schijnbaar aan een opmars bezig (mogelijk door het uitstekende boek ‘‘De Meeste Mensen Deugen’’). Het is de ietwat donkerdere tegenhanger van het placebo-effect: een soort negatieve selffulfilling prophecy. Naast anti-vaxers heb je ook mensen met elektromagnetische hyper-gevoeligheid die beweren dat zij acuut last hebben van laag energetische elektromagnetische straling (zoals van Wi-Fi en gsm’s). Wat blijkt (behalve dat het sneu is voor de mensen in kwestie)? Bij uitstek een nocebo-effect! Mensen met die hypergevoeligheid krijgen hun fysieke klachten dus ook als ze in contact komen met ‘schijntoestellen’ die er levensecht uitzien maar waar geen straling door wordt geproduceerd. Kortom het is het negatieve verwachtingspatroon dat voor de klachten zorgt en niet de causaal niet aanwezige EM straling. Dat wil niet zeggen dat we anno 2022 alles weten over de mogelijk negatieve biologische effecten van een mensenleven lange laag energetische EM-straling WD2. Maar het bewijs is momenteel schaars, de bewezen effecten beperkt en de baten van telecommunicatie zijn overduidelijk groot. Bij meer bewijs en voortschrijdend inzicht stel ik graag mijn mening bij. (Echt hoor! Stuur me gerust de ‘State of the Art’ over het verband tussen EM en gezondheid.)

De buurvrouw in kwestie vertelde een amusante anekdote uit haar studententijd. Ze was faalangstig voor de grote blok en examens. Gelukkig had ze zelf een wijze tante die naar eigen zeggen ‘daar een pilleken’ voor had. Prompt, zonder ooit het pilletje te nemen, ebde de faalangstigheid weg. Dat het bewuste pilletje onbestaande was, wist ze toen niet. Maar dat het onbestaande pilletje zelfs vóór ze het éénmaal had genomen een effect had, dat zag ze achteraf glashelder. Dat was een situatie die ik uit mijn eigen leven herkende (hetzij met een minder amusante anekdote). Prompt mixten we onze ervaringen en voorliefde voor woorden-spielerei en kwamen samen uit op het woord “Precebo” om dit werkelijke maar bijzondere effect te benoemen. Het was pas bij het schrijven van deze blog post dat de etymologische serendipiteit toesloeg: ‘precebo’ betekent in het Portugees ‘ik zie’. Ik zie het precebo-effect al blinken in academische papers en preventiecampagnes om toch zeker voldoende te voorzien.

Ziezo. Nu bent u mee met deze toevoeging aan de Nederlandse taal anno 2022. Laat me zeker weten of u het precebo-effect waarneemt in het wild.

Wist je dat…

… het verkeer in Hong Kong links rijd maar elders in China vooral rechts!

… het woord precebo (soms ook pre-cebo) al sinds 2013 voorkomt in (bij uitstek) medisch academische papers? Zoals vaak ben je zelden alleen met een idee. Rigoureus onderzoek naar het al dan niet bestaan van het precebo-effect (in een bredere context) heb ik nog niet gevonden maar wat nog niet is kan nog komen. Mogelijk valt de term ‘precebo’ ook te ontleden in andere componenten bvb. “perceived social support” zoals een bevriende psycholoog opmerkte en waar dan wél duizenden papers over zijn.

… we nog best weinig weten over de levenslange effecten van laag energetische EM-straling op onze gezondheid. Een warme aanrader is dit artikel op Wikipedia over de gezondheidseffecten van draadloze toestellen en hun straling. Gezondheidsonderwerpen zijn immer interessant en genuanceerd en als je er even bij stil staat dat de nu alomtegenwoordige (GSM, Wi-Fi-,…) straling nog allemaal vrij recente fenomenen zijn zal het niet verbazen dat er nog een hele brok over te ontdekken valt.